| Indeks
|
|
|
| Źródło
|
|
|
|
Leon Lederman,
Dick Teresi
BOSKA CZĄSTKA
Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?
Przełożyła Elżbieta
Kołodziej-Józefowicz
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Teorie takie i siakie |
|
|
| Teorie takie i siakie
|
|
|
| est godzina pierwsza piętnaście po północy. Siedzę w moim gabinecie. Kilkaset metrów stąd w akceleratorze Fermilabu zderzają się protony i antyprotony, a dwa ogromne detektory zbierają dane. Zaprawiona w bojach grupa trzystu czterdziestu dwóch naukowców i studentów pracuje w CDF, wypróbowując nowe elementy detektora, który waży pięć tysięcy ton. Oczywiście, pracują nie wszyscy naraz. O tej porze w pomieszczeniu kontrolnym zazwyczaj znajduje się kilkanaście osób. Nieco dalej, na obwodzie pierścienia, mieści się nowy detektor, D-zero, nad którego ustawieniem pracuje trzystu dwudziestu jeden fizyków. Eksperyment trwający już od miesiąca miał – jak to zwykle bywa – trudne początki. Będzie kontynuowany przez szesnaście miesięcy (z krótką przerwą na uruchomienie nowego urządzenia, które umożliwi zwiększenie częstości zderzeń). Choć głównym celem eksperymentu jest poszukiwanie kwarka t, sprawdzanie i rozszerzenie modelu standardowego stanowi istotną część naszej działalności.
|
| Około ośmiu tysięcy kilometrów stąd nasi koledzy z CERN także się trudzą, testując rozmaite teoretyczne propozycje rozszerzenia modelu standardowego. Podczas gdy my oddajemy się tej dobrej, czystej robocie, teoretycy nie próżnują. Chciałbym teraz przedstawić skróconą wersję trzech najbardziej intrygujących teorii oglądanych z punktu widzenia hydraulika. Mam tu na myśli GUT (od ang. Great Unified Theory), supersymetrię (Susy) i superstruny. Będzie to bardzo powierzchowny przegląd; niektóre z tych spekulacji mają tak niezmierną głębię, że jedynie ich twórcy, matki twórców i, być może, kilku ich bliskich przyjaciół, potrafią w pełni je docenić.
|
| Ale najpierw uwaga na temat znaczenia słowa „teoria”, wokół którego powstają nieporozumienia. „To tylko twoja teoria” – słyszymy często w formie zarzutu. Albo: „To tylko teoria”. Sami ponosimy winę za niepoprawne używanie tego pojęcia. Teoria kwantowa albo teoria Newtona są w pełni udowodnionymi i zweryfikowanymi składnikami naszego światopoglądu. Nie ma co do nich żadnych wątpliwości. Chodzi tylko o historię kształtowania się tego pojęcia. Dawno, dawno temu rzeczywiście była to „tylko teoria” Newtona (do pewnego czasu nie zweryfikowana). Potem ją potwierdzono, ale nazwa do niej przylgnęła i już na zawsze pozostała teorią Newtona. Z drugiej strony, superstruny i GUT są spekulatywnymi próbami poszerzenia naszych horyzontów, budowaniem na fundamencie tego, co już wiemy. Lepsze teorie poddają się weryfikacji. Dawno temu warunek weryfikowalności był warunkiem sine qua non każdej teorii. Obecnie, kiedy rozważamy przebieg zdarzeń zaraz po Wielkim Wybuchu, chyba po raz pierwszy znajdujemy się w sytuacji, gdy teoria, być może, nigdy nie zostanie sprawdzona eksperymentalnie.
|
|
| |
|
