| Powrót Greka |
|
|
| Powrót Greka
|
|
|
| bliżała się piąta nad ranem. Drzemałem. Nagle usłyszałem hałasy na zewnątrz naszego starego domu w Batawii. Konie były niespokojne i ze stajni dochodził stukot kopyt. Wyszedłem z domu i zobaczyłem, jak ze stodoły wychodzi facet w todze i nowiutkich sandałach.
|
|
|
| LEDERMAN: Demokryt! Co ty tu robisz?
|
| DEMOKRYT: To mają być konie? Trzeba ci było widzieć egipskie konie zaprzęgane do rydwanów; hodowałem je w Abderze. Siedemnaście piędzi i więcej. One wprost latały!
|
| LEDERMAN: Ach tak. Jak się masz?
|
| DEMOKRYT: Dysponujesz wolną godzinką? Zaproszono mnie do pomieszczenia kontrolnego akceleratora o nazwie Pole Czuwania, który właśnie uruchomili w Teheranie 12 stycznia 2020 roku.
|
| LEDERMAN: O rany, mogę iść z tobą?
|
| DEMOKRYT: Jasne, jeśli tylko umiesz się zachować. Weź mnie za rękę i powiedz: Masa Plancka [masa Plancka].
|
| LEDERMAN: Masa Plancka.
|
| DEMOKRYT: Głośniej!
|
| LEDERMAN: Masa Plancka!
|
|
|
| Nagle znaleźliśmy się w zadziwiająco małej sali, która zupełnie nie przypominała tego, czego się spodziewałem – głównego pokładu gwiezdnego statku Enterprise. Było tu kilka kolorowych ekranów z bardzo wyraźnym obrazem (ekrany telewizyjne o dużej rozdzielczości), ale brakowało mi rzędów oscyloskopów i przełączników. W jednym kącie grupa młodych mężczyzn i kobiet prowadziła ożywioną dyskusję. Technik stojący obok mnie naciskał guziki pudełeczka, które trzymał w dłoni, i patrzył na jeden z ekranów. Inny technik mówił po persku do mikrofonu.
|
|
|
| LEDERMAN: Dlaczego Teheran?
|
| DEMOKRYT: Kilka lat po zawarciu światowego pokoju ONZ zadecydowała, że akcelerator Nowego Świata zostanie zbudowany na przecięciu antycznych szlaków. Tutejszy rząd jest jednym z najbardziej stabilnych, mamy tu najlepsze podłoże geologiczne, blisko do tanich źródeł energii i wody, pełno wykwalifikowanej siły roboczej i najsmaczniejszy kebab na południe od Abdery.
|
| LEDERMAN: Co się tu dzieje?
|
| DEMOKRYT: Maszyna zderza protony z antyprotonami, obie wiązki mają po 500 TeV. Od kiedy nadprzewodzący superakcelerator odkrył w 2005 roku Higgsa o masie równej 422 GeV, pojawiła się pilna potrzeba zbadania „sektora Higgsa”, by się przekonać, czy jest tylko jeden Higgs, czy więcej.
|
| LEDERMAN: Znaleźli Higgsa?
|
| DEMOKRYT: Jednego z nich. Przypuszczają, że istnieje cała rodzina Higgsów.
|
| LEDERMAN: Coś jeszcze?
|
| DEMOKRYT: Jeszcze jak! Trzeba było widzieć, jak dzięki bezpośredniemu podglądowi danych mogliśmy zaobserwować to niesamowite zdarzenie z sześcioma dżetami i ośmioma parami elektronów. Do tej pory zarejestrowali już kilka skwarków, gluino oraz fotino...
|
| LEDERMAN: Supersymetria?
|
| DEMOKRYT: Tak, ledwie energia maszyny przekroczyła 20 TeV, posypały się te drobiazgi.
|
|
|
| Demokryt zawołał do kogoś w języku perskim, wymawiając słowa z wyraźnie obcym akcentem. Zaraz podano nam kubki z gorącym świeżym mlekiem jaków. Gdy zapytałem o ekran, na którym wyświetlane są zdarzenia zachodzące wewnątrz akceleratora, ktoś nałożył mi na głowę hełm. Służył on do oglądania wirtualnej rzeczywistości i zdarzenia zrekonstruowane na podstawie danych dostarczonych przez Bóg-wie-jaki komputer rozbłysły mi przed oczyma. Zauważyłem, że w roku 2020 fizycy (przedszkolaki mojej ery) wciąż odczuwali potrzebę, by przedstawiane im informacje miały postać wizualną. Zbliżyła się do nas wysoka, młoda, czarnoskóra kobieta. Miała spektakularną fryzurę w stylu afro, a w ręku trzymała coś, co wyglądało jak skomputeryzowany notes. Ignorując Demokryta, z rozbawieniem zmierzyła mnie wzrokiem i powiedziała: „Dżinsy – zupełnie takie same, jakie nosił mój dziadek. Pewnie musisz być z centrali ONZ. Prowadzisz u nas inspekcję?”
|
| – Nie – odrzekłem – jestem z Fermilabu, na parę lat wypadłem z obiegu. Co nowego słychać?
|
| Następna godzina minęła na oszałamiających wyjaśnieniach dotyczących sieci neuronowych, algorytmów identyfikujących dżety, punktów kalibracji kwarka t i cząstki Higgsa, diamentowych półprzewodników formowanych w próżni, femtobajtach i co gorsza – dwudziestu pięciu lat postępów badań eksperymentalnych. Moja rozmówczyni pochodziła ze stanu Michigan, była absolwentką prestiżowej szkoły średniej o profilu matematyczno-fizycznym w Detroit. Jej mąż, asystent z Kazachstanu, pracował na Uniwersytecie w Quito. Kobieta wyjaśniła, że promień urządzenia wynosi tylko 160 kilometrów i że pozostanie przy tym umiarkowanym rozmiarze umożliwił przełom, do którego doszło w 1997 roku, kiedy odkryto nadprzewodniki działające w temperaturze pokojowej. Na imię miała Mercedes.
|
|
|
| MERCEDES: Tak, naukowcy pracujący przy nadprzewodzącym superakceleratorze natknęli się na te nowe materiały, gdy śledzili jakieś dziwne własności stopów niobu. Jedno odkrycie prowadziło do następnych i wkrótce dysponowaliśmy tym przełomowym tworzywem, które zaczyna nadprzewodzić już w temperaturze kilkunastu stopni Celsjusza.
|
| LEDERMAN: Jakie jest krytyczne natężenie pola magnetycznego?
|
| MERCEDES: 50 tesli. Jeśli dobrze pamiętam historię, wasza maszyna w Fermilabie miała 4 tesle. Dziś działa dwadzieścia pięć firm, które to produkują. W roku budżetowym 2019 obroty związane z tym wynalazkiem wyniosły około 300 miliardów dolarów. Superkolej łącząca Nowy Jork z Los Angeles sunie z prędkością 3200 kilometrów na godzinę. Wielkie kłęby waty stalowej zasilane za pomocą tego nowego tworzywa dostarczają czystą wodę pitną większości miast na świecie. Co tydzień można usłyszeć o jakichś nowych zastosowaniach.
|
|
|
| Demokryt, który dotąd siedział cicho, zadał kluczowe pytanie.
|
|
|
| DEMOKRYT: Dostrzegliście coś wewnątrz kwarków?
|
| MERCEDES [z uśmiechem potrząsa głową]: Napisałam na ten temat pracę doktorską. Najlepszy pomiar pochodzi z ostatniego eksperymentu przeprowadzonego przez nadprzewodzący superakcelerator. Promień kwarka jest mniejszy niż – aż trudno w to uwierzyć – 10–21 centymetra. O ile wiemy, nie istnieje lepsze przybliżenie punktu niż kwark czy lepton.
|
| DEMOKRYT [podskakuje, klaszcze i śmieje się histerycznie]: Atomos! Wreszcie!
|
| LEDERMAN: Jakieś niespodzianki?
|
| MERCEDES: No cóż, dysponując Susy i Higgsem, młody teoretyk z Uniwersytetu w Nowym Yorku – facet o nazwisku Pedro Monteagudo – odkrył nowe równanie supersymetrycznej wielkiej zunifikowanej teorii, które trafnie przewiduje masy wszystkich kwarków i leptonów, generowane przez Higgsa. W podobny sposób Bohr wyjaśnił poziomy energetyczne w atomie wodoru.
|
| LEDERMAN: Naprawdę?
|
| MERCEDES: Tak, równanie Monteagudo zastąpiło równanie Diraca, Schrödingera i wszystkich innych. Popatrz na moją koszulkę.
|
| Nie trzeba było mi tego dwa razy powtarzać. Ale gdy próbowałem przyjrzeć się umieszczonemu tam dziwnemu hieroglificznemu napisowi, poczułem zawrót głowy i wszystko zniknęło.
|
|
| Do diabła! Byłem z powrotem w domu. Zaspany uniosłem głowę znad papierów. Zauważyłem fotokopię notatki prasowej o tytule: PRZYZNANIE FUNDUSZY NA BUDOWĘ NADPRZEWODZĄCEGO SUPERAKCELERATORA POD ZNAKIEM ZAPYTANIA. Mój modem popiskiwał, a pocztą komputerową nadeszło zaproszenie do Waszyngtonu na przesłuchania w Senacie w sprawie superakceleratora.
|
