Filozofia atomistyczna nie mogła wzbudzić większego zainteresowania w epoce dominacji idealizmu Platona. Dopiero Epikur (ok. 341-270 p.n.e.) wznowił na wielką skalę atomistykę, modyfikując ją w pewnych punktach. Następnie poeta rzymski Lukrecjusz (I w. p.n.e.) w swym poemacie O naturze wszechrzeczy popularyzował filozofię Epikura; a więc tym samym i Demokryta. Później atomizm miał samych przeciwników. Dopiero w XII w. pojawiają się oznaki sympatii do tej filozofii. Wśród zainteresowanych atomistyką wymienia się Adelharda z Bath (XII w.), Wilhelma z Conches (ok. 1080 - ok. 1145), Hugona od św. Wiktora (1094-1141) i Mikołaja z Autrecourt (ok. 1300-1350). W 1417 r. humanista Poggio Bracciolini (1380-1459), odnalazł w jednym z klasztorów poemat Lukrecjusza i tym samym przyczynił się do zwiększenia zainteresowania atomistyką Demokryta-Epikura. Pod koniec XV w. tekst poematu Lukrecjusza został wydrukowany i odtąd wznawiany był wielokrotnie.
Ortodoksi arabscy, mottekalamini, choć trzymali się wiernie dogmatów religii, wytworzyli oryginalny pogląd na świat, oparty na atomizmie. Twierdzili mianowicie, że świat składa się z materialnych atomów, a wszystkie procesy przyrodnicze polegają na ich łączeniu się i rozdzielaniu.
Ale dopiero w epoce renesansu wschodzi w pełni ,gwiazda Demokryta. Powszechne pragnienie uwolnienia się od scholastyki i zwrot ku naukom przyrodniczym to tendencje sprzyjające zainteresowaniu nauką Demokryta. Wartość atomistyki z punktu widzenia fizyki podkreślali: Sebastian Basso (Philosophia naturalis, 1621), Daniel Sennert (1572-1637), Klaudiusz Berigard (XVII w.), Jan Chryzostom Magnenus (Democritus reiviscens sive de atomis, 1646), Pierre Gassendi (1592-1655). Zainteresował się nią Galileusz (1564-1642), a Robert Boyle (1627-1691) oparł chemię na teorii atomistycznej. W XIX w. Friedrich Albert Lange (1828-1875), a następnie autorzy monografii poświęconych historii filozofii atomistycznej, Kurd Lasswitz (1848-1910) i Leopold Mabilleau, wywalczyli dla twórcy atomistyki honorowe miejsce nie tylko w historii filozofii, lecz także w historii nauk przyrodniczych. Filozofia przyrody Demokryta zainteresowała również Karola Marksa (1818-1883), który uczynił z niej przedmiot swojej dysertacji doktorskiej.
Kazimierz Leśniak
|