I 3. Nowe Państwo (1570-1085 p.n.e.)
Faraon Jahmes z XVIII dynastii wypędził Hyksosów do Palestyny i założył Nowe Państwo. Za panowania jego następców, Amenhotepa I i Totmesa I, Egipt stał się bliskowschodnim mocarstwem. Zorganizowano wówczas wyprawy do Azji i Nubii, a ich uczestnicy dotarli do Eufratu i III katarakty. Okres największej potęgi Egiptu przypada na lata 1503-1482 p.n.e., czasy pokojowych rządów królowej Hatszepsut. Jej faworyt, minister Semnut, rozwijał handel z krajem Punt i patronował licznym inwestycjom budowlanym, jak np. tarasowa świątynia w Deir el-Bahari. Po śmierci królowej samodzielne rządy sprawował w latach 1482-1448 p.n.e. jej pasierb i bratanek Totmes III. Za jego panowania Egipt zajmował największe terytorium w swojej historii, rozciągające się od Eufratu aż do IV katarakty. Po rozbiciu w 1480 r. koalicji asyryjsko-palestyńskiej w bitwie pod Meggido, dzięki użyciu wojsk zaciężnych i rydwanów bojowych zostały zdobyte Fenicjai Palestyna, co sprawiło, że Egipt graniczył z państwem Mitanni. Pełną sukcesów politykę zagraniczną Totmesa III kontynuuowali jego następcy.
Lata 1413-1377 p.n.e. Mimo mądrej polityki dynastycznej oraz ożywionych kontaktów dyplomatycznych i handlowych z państwem Mitannii, Babilonią, Kretą, Cyprem, Asyrią, Hetytami i mieszkańcami wysp na M. Egejskim, co poświadczają gliniane tabliczki z Tell el-Amarna, zapisane w ówczesnym "języku dyplomacji" - po akkadyjsku, stopniowo następował zmierzch mocarstwowej pozycji Egiptu. Objawy kryzysu ujawniły się już za panowania, prowadzącego hulaszcze życie Amenhotepa III, który poślubił kobietę spoza rodziny królewskiej o imieniu Teje, a zwłaszcza za Amenhotepa IV (1377-1358 p.n.e.), "króla-heretyka", któremu przypisuje się autorstwo hymnu na cześć słońca. Wprowadził on w Egipcie monoteistyczny kult solarny Atona - dysku słonecznego i popierany przez swą żonę Nefretete, przeniósł rezydencję faraonów do Achetaton, głównego ośrodka kultu tego boga ("horyzont Atona", obecnie Tell el-Amarna), a sam przyjął później imię Echnatona. Władca ten zaniedbywał politykę zagraniczną, w związku z czym autorytet Egiptu na Bliskim Wschodzie znacznie podupadł. Po śmierci Echnatona do władzy doszła opozycja, która przywróciła stare kulty. Zięć zmarłego faraona, Tutanchamon, znany dzięki odkrytemu w 1922 r., bogato wyposażonemu grobowcowi, stolicą Egiptu uczynił na powrót Teby. Po tron sięgnął później były dowódca w służbie Echnatona, Horemheb. Odniósł on sukcesy w Syrii, podczas wojny z Hetytami. Dzięki wprowadzeniu surowych praw udało mu się także zaprowadzić porządek w państwie. Zakończył on też, rozpoczęte wcześniej, dzieło przywracania starych kultów. Praktyki religijne z poprzedniego okresu zostały natomiast zakazane.
Rządy Setiego I i Ramzesa II z XIX dynastii (1345-1200 p.n.e.) upłynęły pod znakiem walk z Hetytami i ponownego podboju Syrii. W 1299 r. p.n.e. pod Kadesz doszło do walnej, lecz nierozstrzygniętej bitwy pomiędzy Egiptem a Asyrią - ówczesnymi potęgami Starożytnego Wschodu.
Ok. 1275 r. p.n.e. zawarty został układ o przyjaźni między Ramzesem II a władcą Hetytów Hattusilisem III. Przywrócił on równowagę sił na Bliskim Wschodzie, zaś granicę egipsko-asyryjską wyznaczał na rzece Orontes. Została wtedy także wybudowana w Delcie nowa stolica Egiptu nazwana Pi-Ramzes ("miasto Ramzesa").
Następca Ramzesa II, Merneptah, toczył wojny z Libijczykami i "ludami morza" (m. in. Filistyni). Z tego okresu (1234-ok. 1220 p.n.e.) pochodzi właśnie odnaleziona na terenie Palestyny tzw. stela Izraela zawierająca pierwszą wzmiankę o Izraelitach.
Za panowania Ramzesa III (1197-1165 p.n.e.) zostały odparte kolejne najazdy "ludów morza" i Libijczyków, a wzięci w niewolę jeńcy - osiedleni na terenie Delty. Za następców tego władcy doszło ponownie do walk wewnętrznych, w następstwie czego Egipt utracił kontrolę nad Palestyną i Nubią. Kraj w tym okresie zubożał, jednocześnie jednak dał się zaobserwować wzrost bogactwa i potęgi wielkich świątyń.
W epoce Nowego Państwa powstały olbrzymie świątynie Amona w Karnaku, Luksorze, Medinet Habu. Ostatecznego kształtu nabrała wówczas sztuka okresu amarneńskiego, którą cechowało podkreślanie indywidualnych cech postaci, jak np. W scenach rodzinnych Echnatona i popiersiu Nefretete. Na okres panowania Ramzesydów przypada budowa wielkiej sali kolumnowej w Karnaku, skalnej świątyni w Abu Simel oraz olbrzymich posągów i świątyni grobowej w Medinet Habu.
|