XXXII 58. August i jego następcy

Staraniem Oktawiana Augusta dokonana została reorganizacja prowincji Galii i Hiszpanii (27-25 p.n.e.), zaś Galia później (16-13 p.n.e.) została podzielona na Akwitanię, Galię Lugdunensis i Belgicę. Nowa prowincja powstała też w Galacji, którą Rzym uzyskał na mocy testamentu jej króla Amyntasa, a także w Recji i Noricum (15 p.n.e.). Dzięki kampaniom Agryppy (13-9 p.n.e. podporządkowana została władzy rzymskiej również Pannonia. Dzięki porozumieniu o przyjaźni zawartemu z królem Partów Fraortesem IV Rzym odzyskał w 20 r. p.n.e. znaki legionów, utracone w klęskach Krassusa i Antoniusza, zrezygnował natomiast z dalszej ekspansji na Wschodzie.

Imperium rzymskie sięgało wówczas środkowego Dunaju, a po umocnieniu granic na Eufracie i Dunaju, Rzymianie podjęłi ekspansję w kierunku Łaby, dokąd skierowali 4 wyprawy. Pasierb Oktawiana Druzus podporządkował Rzymowi germańskie plemiona Batawów, Fryzów i Chauków (Chauci), a po walkach z Kwadami i Markomanami dotarł do Łaby, gdzie zginął w 9 r. p.n.e. Drugi pasierb cesarski, Tyberiusz, objął dowództwo w Germanii (4-6 p.n.e.), gdzie zawarł układ z Cheruskami i podporządkował Rzymowi Longobardów. Została także wprowadzona administracja prowincji, postępowała budowa dróg i umacnienie nowo zdobytych obszarów przez stacjonujące tam legiony. Wciąż jednak nie było tam spokojnie. Wojnę z Markomanami przerwało powstanie w Panonii (6-9 p.n.e.), stłumione dzięki zwycięstwie nad Dalmatami. W Panonii powstała wtedy prowincja rzymska, a granica na Dunaju została zabezpieczona. Rzymskie zakusy na podbój Germanii udaremniła jednak w 9 r. n.e. bitwa w Lesie Teutoburskim. Trzy legiony pod wodzą Warusa zostały tam wybite co do nogi przez Cherusków dowodzonych przez Arminiusza. Prowincja Germania przestała w rezultacie istnieć, utrzymała się natomiast granica na Renie. W ten sposób Dunaj i Ren stały się na długo strategicznymi granicami Cesarstwa Rzymskiego.

Problemem, z którym musiał się uporać Rzym była sukcesja po Auguście. Wybierani do tej pory przez Oktawiana następcy jeden za drugim rozstawali się z życiem. W związku z tym władca zapewnił sobie sukcesję adoptując Tyberiusza (26 VI r. 4 n.e.), znanego jako Tiberius Julius Caesar. W 8 r. p.n.e. po raz pierwszy objął on dowództwo w Germanii i dotrał ze swymi wojskami do Łaby. Był to zarazem jego pierwszy kontakt z władzą. W 6 r. p.n.e. po uzyskaniu władzy trybuńskiej Tyberiusz popadł w konflikt z Oktawianem i, zamiast podporządkować Armenię, udał się jako osoba prywatna na dobrowolne wygnanie na Rodos (5 p.n.e.). Wrócił jednak stamtąd w 2 r. n.e., a dwa lata później objął po raz drugi dowództwo w Germanii.

19 VIII 14 r. n.e. Oktawian August umarł w Noli, dożywszy 76 lat. Zmarły princeps został włączony w poczet bogów (consecratio; Divus Augustus). Relacja z dokonań Augusta (Res gestae), jego autorstwa, została spisana na dwóch brązowych płytach i umieszczona przed Mausoleum Augusti na Polu Marsowym. Łaciński i grecki odpis znaleziono w rzymskiej świątyni w Ancyrze (Monumentum Ancyranum). Rządy władcy przedstawiano tam jako nowy złoty wiek ludzkości. Naczelnym hasłem polityki Augusta było przywrócenie dawnych obyczajów i kultu religijnego. August ogromną wagę przywiązywał do ustawodawstwa obyczajowego. W 18 r. p.n.e. wydał on zakaz małżeństw między rodzinami senatorskimi a wyzwoleńcami i wprowadził kary za zdradę małżeńską. Także religia stała się przedmiotem jego zabiegów. W 17 r. p.n.e. miały miejsce obchody Ludi saeculares, czyli uroczystości na cześć rozpoczęcia nowego wieku w Rzymie, opiewane przez Horacego w Carmen saeculare, i nastąpiło ogłoszenie powszechnego pokoju (Pax Augusta). 30 I 9 r. n.e. na Polu Marsowym został poświęcony ołtarz pokoju (ara pacis Augustae). Wszystkie te zabiegi zmierzały do zjednania monarsze życzliwości społeczeństwa rzymskiego i pogodzenia go z nowym stanem rzeczy.