XLIII 83. Panowanie Mongołów

W 1223 r. doszło do bitwy nad rzeką Kałką (dopływem Wołgi), w której Mongołowie (zwani na Rusi Tatarami) rozbili siły Pieczyngów i posiłkujących ich książąt ruskich. Śmierć Czyngis-chana (1227) spowodowała jednak, że Mongołowie nie wykorzystali wówczas możliwości opanowania ziem ruskich, jaką otworzyło przed nimi to zwycięstwo.

Dopiero w 1240 r. Tatarzy zdobyli i zrabowali Kijów. Do 1245 r. podbili oni całą Ruś. Początkowo wchodziła ona w skład jednego imperium mongolskiego, władanego przez wielkiego chana Ugedeja, którego siedzibą było Karakorum. Władzę nad ziemiami ruskimi sprawował on poprzez podległego mu Batu (Sin-chana) zarządzającego od 1251 r. "Złotą Ordą", czyli zachodnimi (europejskimi) prowincjami imperium ze stolicą w Seraju, które usamodzielniły się w 1260 r.

Administracja mongolska opierała się w znacznym stopniu na tradycji chińskiej. Ludność została policzona i zarejestrowana w celach opodatkowania.. Podatki ściągali poborcy (prywatni dzierżawcy podatków). Mongołowie prowadzili pobór ruskich rekrutów i deportacje siły roboczej. Władza książąt ruskich została utrzymana, ale na ich dworach stale przebywali namiestnicy chana (baksakowie). Każdy książę obejmując tron musiał uznać zwierzchnictwo "Złotej Ordy" (złożyć hołd chanowi) i uzyskać pisemną zgodę na sprawowanie władzy (jarłyk). Dzięki tolerancyjnej polityce religijnej Mongołów Kościół ruski był zwolniony z podatków i nie zagrożony konfiskatą majątku, ochoczo więc podporządkował się nowym panom Rusi.

Panowanie mongolskie przyniosło społeczeństwu ruskiemu opłakane konsekwencje. Dramatycznie obniżyła się wartość ludzkiego życia (śmierć i okrutne kary) i godność człowieka. Powoli despotyzm mongolskich władców stał się normą w stosunkach Rurykowiczów z własnymi poddanymi. Nastąpiło zerwanie kontaktów z Zachodem i izolacja prawosławnej Rusi.