LVI 110. Fryderyk II Hohenstauf

Panujący w latach 1210-50 Fryderyk II, syn Henryka VI, przyrzekł papieżowi, że nie połączy Sycylii z Rzeszą. W 1213 r. Fryderyk wydał w Eger (Chebie) Złotą Bullę. Znalazło się w niej potwierdzenie ustępstw Ottona IV wobec papiestwa (1201, 1209).

W 1214 r., w bitwie pod Bouvines, Filip II August [XLVIII 99] pokonał Welfów i Anglików pod wodzą Ottona IV. Aby uzyskać wybór swego syna Henryka (VII) na króla, Fryderyk II zawarł w 1220 r. traktat z książętami duchownymi (Confoederatio cum principibus ecclesiasticis). Na jego mocy Fryderyk przekazał duchownym książętom Rzeszy szereg ważnych regaliów (targowych, menniczych, celnych, grodowych i sądowniczych).

Także w 1214 r., w zamian za pomoc przeciw Welfom, Fryderyk II oddał układem w Metzu Waldemarowi II, królowi Danii, ziemie położone na wschód od linii rzeki Łaby.

W 1226 r. Fryderyk II Hohenstauf wydał w Rimini kolejną Złotą Bullę. Znalazło się w niej powierzenie Zakonowi Krzyżackiemu zadania podboju pogańskich Prus. Po koronacji cesarskiej w Rzymie w 1220 r. Fryderyk II zawarł z papieżem układ w San Germano (1226). Cesarz zobowiązał się wyruszyć na krucjatę. Uczynił to w 1227 r., lecz zaraza zmusiła go do odwrotu. Z tego powodu został jednak wyklęty przez papieża Grzegorza IX (1227-41). Mimo klątwy, w latach 1228-29 Fryderyk II przedsięwziął kolejną wyprawę krzyżową. Po powrocie z niej zawarł w 1230 r. pokój w Ceprano. Papież zdjął z Hohenstaufa klątwę, w zamian otrzymał zaś przywileje kościelne na Sycylii. W 1239 r. cesarz został ponownie wyklęty. Pierwszy sobór w Lyonie ogłosił detronizację cesarza (1245) i uznał go heretykiem.

Panowanie Fryderyka było ostatnią próbą wzmocnienia władzy królewskiej w Niemczech. Cesarz dążył do ukrócenia samowoli feudałów i miast. Rozpoczął budowę nowoczesnego państwa opartego na urzędach (płatni urzędnicy), ustawodawstwie, monopolach oraz skarbowości (podatki pośrednie i bezpośrednie). Prawa sycylijskie zostały zebrane w 1231 r. W konstytucjach z Melfi. W 1224 r. Fryderyk powołał do życia pierwszy "państwowy" uniwersytet w Neapolu. Miał on kształcić urzędników dla potrzeb państwa.

Cesarz Fryderyk II Hohenstauf należał do najlepiej wykształconych ludzi swego czasu. Jego dwór w Palermo był ośrodkiem życia kulturalnego, który promieniował na całą Europę. Na polecenie cesarza tłumaczono z greki i arabskiego na łacinę dzieła Arystotelesa. Władca kolekcjonował antyczne rzeźby. Sam Fryderyk tworzył zresztą poezję w sycylijskim dialekcie języka włoskiego. Dziełem cesarza jest również traktat o hodowli sokołów i polowaniu z nimi.

Następca tronu Henryk (późniejszy Henryk VII) usiłował wzmocnić władzę cesarską w przymierzu z ministeriałami i miastami (1228). Musiał jednak na zjeździe w Wormacji w 1231 r. wydać statut na rzecz książąt (Statutum in favorem principum). Henryk przyznał w nim książętom świeckim takie same uprawnienia, jakie mieli już książęta duchowni. (Fryderyk II potwierdził ten statut w 1232 r.) Henryk podniósł bunt przeciwko cesarzowi i sprzymierzył się z miastami lombardzkimi. Na wieść o buncie Fryderyk przybył do Niemiec i zesłał uwięzionego Henryka (VII) do Apulii (gdzie zmarł on w 1242 r.).

W 1235 r. zawarto wielki pokój krajowy w Moguncji. Pokój przewidywał ugodę cesarza z Welfami - Otton Dziecię, wnuk Henryka Lwa, został księciem Brunszwiku-Lüneburga. Wojna cesarza z miastami lombardzkimi, zakończyła się ich klęską w 1237 r. W bitwie pod Cortenuova. Jednocześnie nasiliło się rozprężenie wewnątrz cesarstwa - Henryk Raspe, landgraf Turyngii i hr. Holandii Wilhelm zostali wybrani antykrólami. Fryderyk II zmarł w 1250 r. W Apulii. Jego syn i następca Konrad IV, panował jedynie cztery lata (1250-54).