LXVII 126. Rozwój Wielkiego Księstwa Moskiewskiego

Odmienny rozwój polityczny i kulturalny doprowadził na terenach dawnego państwa ruskiego do wyodrębnienia się Wielkiej Rusi - pod zwierzchnictwem tatarskim, Białej Rusi - pod panowaniem litewskim i Rusi Czerwonej - polskim. W XIV w. ruskie księstwa dzielnicowe pogrążały się w anarchii politycznej. Moskwa (pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1147 r.) - dogodnie położona, osłonięta lasami, względnie gęsto zaludniona - stała się zarodkiem nowego państwa rosyjskiego. Jej książęta bezwzględnie rozszerzali swe władztwo.

Panujący w latach 1325-41 Iwan I Kalita (tj. "Sakiewka") był inicjatorem "zbierania ziem ruskich". Dzięki wysokim trybutom wkupił się w łaski Tatarów i w 1328 r., po pokonaniu księstwa twerskiego, sięgnął po tytuł wielkiego księcia. Metropolita Teognost przeniósł swą siedzibę z Włodzimierza do Moskwy. Autorytet jego następcy, Aleksego, walnie przyczynił się do dzieła zjednoczenia Rusi pod berłem Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

Dymitr Doński (1359-89) pokonał popierany przez Litwę Twer i Riazań. W 1380 r. odniósł pierwsze ruskie zwycięstwo nad Tatarami w bitwie na Kulikowym Polu nad Donem. Mimo konfliktów wewnętrznych i niepowodzeń za granicą, władztwo wielkich książąt moskiewskich przewodziło w walce z obcym panowaniem i w obronie "prawdziwej" wiary - Moskwa odrzuciła w 1439 r. unię florencką. Powstał w ten sposób rozłam między Kościołem ruskim i greckim.