LXXX 178. Szwecja pod rządami Wazów w XVI w.

Chrystian II (król Danii i Norwegii w latach 1513-23 oraz Szwecji w latach 1520-21) dążył do skupienia w swym ręku władzy nad całą Skandynawią. W 1520 r. pokonał regenta on Szwecji - Stena Sture i koronował się na jej króla. Brutalnie rozprawił się przy tym ze swymi przeciwnikami politycznymi ("krwawa łaźnia sztokholmska").

W latach 1521-23 chłopi, mieszczanie oraz drobna szlachta w różnych częściach kraju wystąpili przeciwko władzy duńskiej. Na czele powstania narodowego stanął szwedzki szlachcic Gustaw Waza, syn jednego ze straconych podczas "krwawej łaźni". Z pomocą finansową Lubeki wyparł on ze Szwecji króla duńskiego (1523). Oznaczało to zerwanie unii kalmarskiej. Gustaw, wybrany królem na sejmie w Strängnäs, rozpoczął tworzenie szwedzkiego państwa narodowego.

Nowy król zreformował ustrój Szwecji - nakładanie podatków wymagało odtąd zgody złożonego z czterech izb (oddzielnych dla szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa i chłopstwa) sejmu. W 1527 r., aby spłacić długi wobec Lubeki, Gustaw wprowadził w Szwecji reformację (w jej luterańskiej odmianie) i przejął dobra kościelne.

Syn Gustawa I Wazy, Jan III (1568-92) dał początek polskiej linii Wazów (katolickiej). Jego syn Zygmunt w latach 1592-99 łączył koronę szwedzką i polską. Z racji swej katolickiej polityki został jednak pokonany w 1598 r. W bitwie pod Stĺngebro i zdetronizowany przez sejm szwedzki. Po Karolu IX (1604-11) tron szwedzki objął w wieku siedemnastu lat najwybitniejszy król Szwecji, Gustaw Adolf (1611-32). W 1621 r. wydał on "Artykuły wojenne" wprowadzając m.in. obowiązek służby wojskowej chłopów. Uczyniły one armię szwedzką najnowocześniejszą siłę zbrojną w Europie.

Politykę Gustawa Adolfa charakteryzowało dążenie do opanowania Morza Bałtyckiego (walka o dominium Maris Baltici).