LXXXIII 191. Chiny za panowania dynastii mandżurskiej (T'sing)

Ok. 1600 r. wódz Nurhaczi (1583-1628) zjednoczył w południowo-wschodniej Mandżurii plemiona tunguskie i nadał im ściśle wojskową organizację tzw. Ośmiu Chorągwi. W 1620 r. Mandżurowie zdobyli Mukden. W tym samym czasie narzucili oni swe zwierzchnictwo Korei.

Za ostatniego cesarza z dyn. Ming, Cz'ung Czena (1628-44) powstania chłopskie doprowadziły do faktycznego upadku państwa (wojna chłopska w latach 1628-1644). Wezwani na pomoc przez oddziały cesarskie w 1644 r. Mandżurowie wkroczyli do Chin, krwawo stłumili powstanie ludowe i przejęli władzę w Pekinie. Dało to początek dynastii mandżurskiej. Rządziła ona Chinami aż do 1911 r.

Cesarz K'ang Si (1662-1722) jeden z najwybitniejszych władców chińskich był wodzem, mężem stanu i uczonym. Tolerował obecność jezuitów w swym państwie ze względu na ich kompetencje naukowe i techniczne - jego nauczycielem był jezuita Ferdinand Verbiest.

Aby zabezpieczyć Chiny wieńcem państw buforowych, kolejni cesarze organizowali wyprawy przeciwko plemionom zachodniomongolskim i tunguskim w rejonie Kukunoru. Chiny ustanowiły również protektorat nad Mongolią (1696) i Tybetem (1724).

Stosunkowo nieliczna grupa Mandżurów utrzymywała władzę nad olbrzymim imperium dzięki środkom policyjno-administracyjnym. Mandżurowie zorganizowali rozbudowaną hierarchię urzędniczą z systemem podwójnej obsady stanowisk (Chińczyk i Mandżur) ze szczegółowymi, pisemnymi egzaminami (ale tylko dla Chińczyków). Ubezwłasnowolniono szerokie warstwy społeczne (np. wprowadzono upokarzający przymus noszenia warkocza). Wprowadzono surowy system kontroli i cenzury. Za działalność antymandżurską karano śmiercią.

Osiągnięcie długotrwałego spokoju wewnętrznego sprawiło, że liczba ludności Chin wzrosła ze 100 mln w 1680 r. do 276 mln roku 1780, co dało początek migracjom Chińczyków na tereny pograniczne.

Pod panowaniem mandżurskim nastąpił rozkwit chińskiej filologii (Ku Jen-wu). W literaturze popularnością cieszyły się opisy kraju, lokalne kroniki i zbiory literackie (Księga Pieśni oraz Myśli Codzienne).

Standardowy chiński leksykon, "Słownik Cesarskiej Akademii" (1716), oddziaływał m.in. na Leibniza i francuskich encyklopedystów.

Cesarz Cz'ien Lung (1736-96), ortodoksyjny konfucjonista, zakazał propagowania chrześcijaństwa. Pod jego panowaniem system mandżurski zaczynał kostnieć. Nasiliła się cenzura i wystąpiło palenie zakazanych książek. Na fali niechęci wobec "obcych", a zwłaszcza wobec ekspansji europejskiego handlu (głównie opium), powstawały tajne stowarzyszenia.

W 1757 r. Mandżurowie zamknęli dla obcych statków wszystkie porty z wyjątkiem Kantonu, chcąc w ten sposób obronić Chiny przed importem towarów z Europy i obcymi wpływami.

Dzięki ogromnemu obciążeniu fiskalnemu społeczeństwa, Chiny prowadziły zakrojoną na szeroką skalę ekspansję, osiągając największe w swej historii terytorium. Prowadziły m.in. wojny kolonialne w regionie Ili Dżungaria (1729-34, 1754-61), w Birmie (1767-69) i Tybecie (1791-92).

Mimo represji i terroru, w Chinach działały tajne stowarzyszenia (Związek Triady, Związek Starszych Braci) i raz po raz wybuchały antymandżurskie powstania ludności chińskiej i lokalnych mniejszości narodowych.

W XVIII w. Chiny wywarły istotny wpływ na Europę. Rokoko szerzyło modę na wyidealizowaną chińszczyznę. W Europie popularne były wyroby z laki i porcelany oraz ogrody kwiatowe.